Horní Údolí – kościół św. Jana Chrzciciela

Kościół św. Jan Chrzciciela

Miejscowe części miasta Zlaty Hor, Horní i Dolní Údolí w połowie XX wieku były jeszcze odrębnymi gminami. Po wysiedleniu ludności niemieckiej w 1946 r. wsie prawie nie zostały ponownie zaludnione i obecnie są zamieszkane głównie przez wczasowiczów. Historia tutaj związana była z górnictwem i kuciem. Pobliskie kopalnie złota, metali nieżelaznych i rud żelaza, wydobywane od XIII wieku, zatrudniały znaczną część miejscowej ludności. Istniała nawet mennica biskupów wrocławskich. Poza tym ludność utrzymywała się z obróbki drewna, przędzalnictwa i skromnego rolnictwa.

     Najstarsza drewniana kaplica w Hornim Údolí stała na zboczu Příčnej góry w miejscu prawdopodobnej wsi górniczej Erlitz. Około 1632 roku biskup Karel Ferdinand Polský kazał wybudować dla górników przy Hackelberskiej stoli nową drewnianą kaplicę, aby – jak głosi kronika: „...przed wejściem do kopalni mogli się pomodlić”. Pierwszą mszę odprawił tu 28.06.1654 ks. Marcin Berg ze Złotych Hor. Ta kaplica filialna należała do zarządu parafii Zlatohorá. Kaplicę użytkowano tu do początków XIX wieku, kiedy to odkupił ją od biskupstwa miejscowy kowal Jan Laske. Wybudował wówczas nową drewnianą kaplicę św. Anny, który spłonął w 1888 roku podczas pracy dwóch pustelników, Ferdynanda Güttlera i Franciszka Ludwiga. Pustelnicy zbudowali wówczas nową, murowaną kaplicę św. Anny i w jej otoczeniu stopniowo dobudowano kolejne kaplice, w tym także karczmę. Już w pierwszej połowie XX wieku miejscowość ta stała się popularnym celem pielgrzymek i turystów. Po drugie, świat. po wojnie miejsce to opustoszało, a w latach 50. XX w. rozebrano opuszczone kaplice. Jedynie murowana kaplica św. Anny, z której dziś pozostała jedynie ruina z murem obwodowym.

      Sama osada w dolinie Zlatého potoka (Olešnice) otrzymała drewniany kościół dopiero w 1717 roku, który stał na terenie obecnego cmentarza. Funkcjonował do lat 80. XIX w., kiedy to ks. František Zillich podjął decyzję o budowie murowanego kościoła poza cmentarzem. Obecny kościół zbudowany jest w stylu neogotyckim i jest najbardziej widocznym zabytkiem wsi. Swoją wysokiej jakości architekturą przekracza zasięg całego regionu. Kamień węgielny położono 25 kwietnia 1886 roku i pochodzi on z pobliskiej Góry Příčnej. Cały budynek wykonany jest z wydobywanego kamienia, elementy dekoracyjne z kamienia z granitu ze Širokégo Brodu. Plany zostały sporządzone, a budową kierował budowniczy Karel Schwarzer z Javorníka. Ołtarze i wyposażenie kościoła wykonała znana miejscowa pracownia rzeźbiarska Raimunda Kutzera i jego synów. Ściany i obrazy namalowali malarze ze Zlatohory, Franz Templer i Emil Brendel. Organy dostarczył Rieger z Krnowa. 18 października 1888 roku dokonano uroczystego poświęcenia kościoła przez proboszcza Złotohorska Karla Neugebauera i poświęcenia go św. Jan Chrzciciel.

     Przed kościołem znajduje się także niewielki cmentarz z żeliwnymi krzyżami. Pochowany jest tu także najsłynniejszy mieszkaniec Horní Údolí, Bernhardt Kutzer (1794 - 1864), twórca długoletniego, dobrze prosperującego warsztatu rzeźbiarskiego. Jego dziełem jest żeliwny krzyż na marmurowym cokole w górnej części cmentarza. Przy wejściu na cmentarz znajduje się pomnik św. Floriana, prawdopodobnie wyrzeźbiony przez jego syna Rajmunda. Obydwa dzieła znajdują się na liście zabytków kultury.

     Po II wojnie światowej doszło do wysiedlenia pierwotnej ludności niemieckiej i tym samym zerwania wielowiekowych więzi. Nowi mieszkańcy dopiero powoli zapuszczali tu korzenie. Ponieważ duża część z nich była narodowości greckiej, a co za tym idzie także innego wyznania, z kościoła korzystano rzadko.

    Ten piękny obiekt popadał w ruinę na skutek trudnych warunków klimatycznych, a przede wszystkim na skutek całkowitego zaniedbania konserwacji. W miarę napływania wody do budynku zniszczeniu uległ tynk wewnętrzny, a rzadkie wyposażenie wnętrz uległo znacznemu zniszczeniu. W 1992 roku posągi i obrazy wywieziono do Zlatých Hor, a kościół pozostawiono własnemu losowi.   

     Pielgrzymki w uroczystość św. Jana Chrzciciela – w najbliższą sobotę około 24 czerwca – oraz w I święto Bożego Narodzenia, 25 grudnia. Co roku organizowany jest także koncert benefisowy, z którego dochód przeznaczony jest na remont tego kościoła. Cmentarz w Horním Údolí został oficjalnie zatwierdzony jako publiczne miejsce pochówku w 2014 roku.